Czytelnia Sztuki

August Sander. Portrety 1910–1954

Kurator: Gabriele Conrath-Scholl | Współpraca: Jule Schaffer | Die Photographische Sammlung/SK Stiftung Kultur – August Sander Archiv, Köln

Wernisaż: 27.10.2017 (piątek), godz. 18.00 | Wystawa: 28.10–17.12.2017

UWAGA! Przedłużamy wystawę do 28.12.2017.

Czytelnia Sztuki | Gliwice | ul. Dolnych Wałów 8a

PON: nieczynne / WT: 9.00–15.00 / ŚR: 9.00–16.00 / CZW: 10.00–16.00 / PT: 10.00–16.00 / SOB: 11.00–17.00 / ND: 11.00–16.00
W dniach 23–26.12.2017 oraz 29.12.2017–01.01.2018 Czytelnia Sztuki będzie nieczynna. Za utrudnienia przepraszamy.

Godzina dla dziennikarzy i możliwość rozmowy z kuratorką: piątek, 27.10.2017, godz. 17.00–18.00


Stworzony przez Augusta Sandera (1876–1964) portret zbiorowy społeczeństwa niemieckiego należy do najwybitniejszych osiągnięć fotografii XX wieku. Sander fotografował przedstawicieli różnych warstw społecznych i zawodów – w typowych strojach, z charakterystycznymi atrybutami. Robotników, rzemieślników, artystów czy polityków przedstawiał w identyczny sposób: w ich codziennym otoczeniu, w miejscu pracy, czasem na neutralnym tle. Część fotografii wykonał podczas przypadkowych spotkań, na ulicy czy wiejskiej drodze. Interesowało go to, co indywidualne, ale i typowe. To, co ludzi różni, ale i to, co określa ich jako grupę.

August Sander: Cukiernik, 1928 © Die Photographische Sammlung/SK Stiftung Kultur – August Sander Archiv, Köln; VG Bild-Kunst, Bonn, 2017

August Sander: Cukiernik, 1928 © Die Photographische Sammlung/SK Stiftung Kultur – August Sander Archiv, Köln; VG Bild-Kunst, Bonn, 2017

Sekretarka radia zachodnioniemieckiego w Kolonii, 1931 © Die Photographische Sammlung/SK Stiftung Kultur – August Sander Archiv, Köln; VG Bild-Kunst, Bonn, 2017

August Sander: Pomocnik murarza, 1928 © Die Photographische Sammlung/SK Stiftung Kultur – August Sander Archiv, Köln; VG Bild-Kunst, Bonn, 2017


Portrety podpisywał krótko: sprzątaczka, cukiernik, filozof, malarz, żołnierz, sekretarka, pomocnik murarza… Chciał w ten sposób podkreślić uniwersalną stronę zdjęć. Sześćdziesiąt z nich opublikował w książce „Oblicze czasu” (Antlitz der Zeit), wydanej w 1929 roku. Miały ukazać prawdę o ludziach jego epoki – to, jak wyglądali, czym się zajmowali, jak żyli. I złożyć się na życiowy cykl zdjęć „Ludzie XX wieku” (Menschen des 20. Jahrhunderts). Koncepcja tego przedsięwzięcia zakładała podział zdjęć na 7 grup: „Rolnik”, „Rzemieślnik”, „Kobieta”, „Grupy społeczne i zawody”, „Artyści”, „Duże miasto” oraz „Ostatni ludzie”. Sander przyporządkował im 45 teczek, a całość miała obejmować około 500–600 fotografii. Większą część przedsięwzięcia fotograf zrealizował w ciągu ponad pięćdziesięcioletniej działalności artystycznej.

Po dojściu do władzy partii nazistowskiej w 1933 roku książkę „Oblicze czasu” wycofano z rynku, a klisze zniszczono. Powodu oficjalnie nie podano, lecz na trop naprowadzają same zdjęcia. Nie wszyscy modele Sandera pozostali anonimowi. Był wśród nich Otto Dix, malarz, którego twórczość w latach 30. była szykanowana przez władzę, czy Alois Lindner, Erich Mühsam i Guido Kopp – niemieccy działacze polityczni i anarchiści, których również nie minęły represje ze strony NSDAP.

Fotograf, choć zmuszony do zajęcia się tematyką neutralną – fotografią architektury i krajobrazu – nie zaprzestał jednak pracy nad swoich dziełem.

Ponad 100 fotografii prezentowanych w Czytelni Sztuki należy do najważniejszych zdjęć portretowych Sandera. Oryginalne negatywy ze zbiorów Die Photographische Sammlung/SK Stiftung Kultur – August Sander Archiv w Kolonii – partnera wystawy, posłużyły w latach 90. do wykonania odbitek i zrekonstruowania cyklu „Ludzie XX wieku”. Oprócz nich na gliwickiej wystawie znalazły się także powiększenia dotąd nieprezentowane, jak portrety synów premiera, bliźniaków Constantina i Wilhelma Bodenów, z 1936 roku. W zasobach Die Photographische Sammlung/SK Stiftung Kultur – August Sander Archiv w Kolonii znajduje się blisko 1800 negatywów Sandera. Duża część dorobku artysty (25 000–30 000 negatywów) została zniszczona podczas pożaru piwnicy jego kolońskiego mieszkania w 1946 roku.

Fotografie Augusta Sandera przedstawiają przekrój społeczeństwa niemieckiego w pierwszych dekadach XX wieku. Tworzą analityczny, ujednolicony formalnie obraz pewnej epoki. Zachęcają do refleksji nad zależnościami sztuki od polityki oraz jej alternatywnymi drogami rozwoju.

Organizator: Czytelnia Sztuki / Muzeum w Gliwicach
Partner: Die Photographische Sammlung/SK Stiftung Kultur – August Sander Archiv, Köln
Wystawie towarzyszą spotkania oraz projekcje filmów o Auguście Sanderze, realizowane we współpracy z Domem Norymberskim w Krakowie oraz Domem Współpracy Polsko-Niemieckiej (szczegóły wkrótce).
Projekt dofinansowany przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej.

WYKŁADY – FILMY – WARSZTATY


7 listopada–15 grudnia (środy i czwartki), godz. 9.00, 10.30, 12.00
Człowiek i jego rola. Portrety socjologiczne Augusta Sandera i Zofii Rydet

Zajęcia dla grup przedszkolnych (+ 5 lat) i szkolnych na wszystkich poziomach edukacyjnych. Koszt udziału – 1 zł od grupy. Ze względu na ograniczoną liczbę miejsc prosimy o zapisy pod numerem telefonu 783 560 006.

16 listopada, czwartek, godz. 12.00
Pokaz filmów w reżyserii Reinera Holzemera

August Sander. Ludzie XX wieku, dokument, 45 min (2002)
August Sander. Podróż na Sardynię, dokument, 26 min (2011)
Wstęp wolny, ze względu na ograniczoną liczbę miejsc prosimy o zapisy pod numerem telefonu 783 560 006.

Filmy opowiadają o życiu i dorobku fotograficznym Augusta Sandera (1876–1964). Pierwszy prezentuje jego największy cykl zdjęć Ludzie XX wieku, czyli zrealizowany w latach 1892–1954 portret zbiorowy społeczeństwa niemieckiego. Drugi został zainspirowany podróżą Augusta Sandera na Sardynię w 1927 r. Fotograf odbył ją w duecie z pisarzem Ludwigiem Matharem. Podczas podróży powstało kilkaset zdjęć, także kolorowych, które jednak nigdy nie doczekały się publikacji w planowanej przez nich książce. Przedstawione w filmie ukazują lokalny krajobraz, architekturę i mieszkańców wyspy, nim stała się ona celem wyjazdów turystycznych. Twórczość filmowa Reinera Holzemera prezentowana była m.in. na PHotoESPAÑA w Madrycie czy w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku.

17 listopada, piątek, godz. 18.00
Oblicze czasu Augusta Sandera na tle historii fotografii

Wykład: Lech Lechowicz
Wstęp wolny

Kultowa książka Augusta Sandera Oblicze czasu wydana w 1929 r. miała ukazywać prawdę o ludziach jego epoki – to, jak wyglądali, czym się zajmowali, jak żyli. Po dojściu do władzy partii nazistowskiej w 1933 r. książkę wycofano z rynku, a klisze drukarskie zniszczono. Lech Lechowicz, historyk fotografii, wieloletni kustosz w Muzeum Sztuki w Łodzi oraz wykładowca łódzkiej Filmówki, omówi cykl zdjęć Sandera na tle nurtów światowej fotografii pierwszych dekad XX w., zwłaszcza tych, które dojrzewały w ojczyźnie fotografa, a także po sąsiedzku – w Polsce.

25 listopada, sobota, godz. 11.00–12.30
Ludzie XXI wieku – warsztaty fotografii portretowej

Prowadzenie warsztatów: Sebastian Michałuszek
Wiek uczestników: + 16 lat
Liczba uczestników: 15–20 osób
Koszt udziału – 1 zł od osoby. Ze względu na ograniczoną liczbę miejsc prosimy o zapisy pod numerem telefonu 783 560 006.

Jak w fotografii zaznaczają się różne sposoby życia, a jak to, co nas łączy i określa jako grupę? W jaki sposób powierzchowność mówi o tym, kim jesteśmy? Dyskusja o wpływie Augusta Sandera na portret fotograficzny oraz realizacja pod okiem prowadzącego serii portretów, symbolicznie i estetycznie nawiązujących do twórczości Sandera. Podczas warsztatów zostanie wykorzystany profesjonalny sprzęt fotograficzny, m.in. aparat, tło, oświetlenie. Uczestnicy nie muszą przynosić własnych aparatów. Warsztat prowadzony jest przez Sebastiana Michałuszka, gliwickiego fotografa i animatora kultury obrazu fotograficznego.

30 listopada, czwartek, 18.00
Pokaz filmów w reżyserii Reinera Holzemera

August Sander. Ludzie XX wieku, dokument, 45 min (2002)
August Sander. Podróż na Sardynię, dokument, 26 min (2011)
Wstęp wolny

Filmy opowiadają o życiu i dorobku fotograficznym Augusta Sandera (1876–1964). Pierwszy prezentuje jego największy cykl zdjęć Ludzie XX wieku, czyli zrealizowany w latach 1892–1954 portret zbiorowy społeczeństwa niemieckiego. Drugi został zainspirowany podróżą Augusta Sandera na Sardynię w 1927 r. Fotograf odbył ją w duecie z pisarzem Ludwigiem Matharem. Podczas podróży powstało kilkaset zdjęć, także kolorowych, które jednak nigdy nie doczekały się publikacji w planowanej przez nich książce. Przedstawione w filmie ukazują lokalny krajobraz, architekturę i mieszkańców wyspy, nim stała się ona celem wyjazdów turystycznych. Twórczość filmowa Reinera Holzemera prezentowana była m.in. na PHotoESPAÑA w Madrycie czy w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku.

8 grudnia, piątek, godz. 18.00
Projekt Augusta Sandera a ówczesna fotografia etnograficzna i współczesna antropologia wizualna

Wykład: dr hab. Grażyna Kubica-Heller
Wstęp wolny

August Sander tworzył portrety przedstawicieli różnych warstw społecznych i zawodów – w typowych strojach, z charakterystycznymi atrybutami. Fotografiom nadawał rys obiektywizmu. Co utrwalone na zdjęciach ubiory, fryzury, gesty mówią o człowieku, o jego statusie ekonomicznym i sytuacji życiowej? Co o stereotypach? Dr hab. Grażyna Kubica-Heller, socjolożka, wykładowczyni UJ w Krakowie, zajmująca się także literaturą faktu, fotografią i filmem dokumentalnym, omówi związki fotografii Augusta Sandera z etnografią przełomu XIX i XX wieku oraz ze współczesną antropologią.

15 grudnia, piątek, godz. 18.00
Kiedy słyszę słowo „kultura”, odbezpieczam mój browning. Mocne polityczności wobec kultury w Niemczech u schyłku Republiki Weimarskiej

Wykład: dr Sebastian Rosenbaum
Wstęp wolny

Okres Republiki Weimarskiej, choć pełen napięć społecznych, był w historii Niemiec czasem błyskawicznego rozwoju. Berlin, ze swoim przemysłem filmowym, realizacjami architektonicznymi, agencjami prasowymi i fotograficznymi, stał się światową metropolią – mógł rywalizować z Nowym Jorkiem, Paryżem, Londynem. Wykonane przez Augusta Sandera fotografie przedstawiają nie tylko utrwalony porządek społeczny, ale także zmiany zachodzące w społeczeństwie niemieckim tamtego okresu. Dr Sebastian Rosenbaum, historyk, badacz historii stosunków polsko-niemieckich, zawodowo związany z IPN, omówi klimat polityczny w Niemczech w latach 20. i 30. XX w., ze szczególnym uwzględnieniem jego wpływu na kulturę.

Comments are closed.


Visit Us On FacebookVisit Us On TwitterVisit Us On PinterestVisit Us On LinkedinVisit Us On Google PlusVisit Us On YoutubeCheck Our Feed